Van ziekenhuis tot universiteitsbibliotheek
Het gevelscherm
Van hotel naar parkeerplaats tot poëtisch pronkstuk
Op de hoek van de Nieuwe Doelenstraat en de Binnengasthuisstraat is de nieuwe universiteitsbibliotheek gebouwd, met een gevel die direct in het oog springt.
De gevel is een landmark; een voorbijganger kan er niet omheen dat hier de universiteitsbibliotheek is gevestigd. Hiermee is een scherp contrast gecreëerd met de andere bibliotheekbouwdelen: de Tweede Chirurgische Kliniek en het Zusterhuis van het voormalige Binnengasthuis.
De façade
Het gevelscherm wordt door de architect omschreven als een lichtfilterende ‘sluier’ die dient als overgang tussen de universiteitsbibliotheek en de tegenovergelegen woningen op korte afstand. Het scherm creëert meer privacy voor beide zijden en beperkt tegelijkertijd de lichtinval vanuit de UB in de woningen van de omwonenden.
Het beeld van de maquette is het eerste ontwerp van het gebouw. De eerste versie van het gevelscherm is hier uitgewerkt naar een abstract motief.
Ontwerp op
basis van portretten
Het eerdere abstracte beeld wordt nu figuratief ingevuld. De architect geeft hiermee suggesties hoe een invulling met herkenbare beelden van personen kan uitpakken.
Herman Brood en Rembrandt van Rijn
Op de gevel een beeld van Jan Pieterszoon Sweelinck, gebaseerd op een Nederlands bankbiljet samen met Herman Brood en Rembrandt van Rijn. De laatste is een beeldbewerking van de graffity muur waar Rembrandt en Herman Brood samen poseren, op de plek waar de nieuwbouw komt.
Eerbetoon aan Oxenaar
Robert (Ootje) Oxenaar (1929-2017) was een Nederlandse graficus en hoogleraar.
Vanaf 1966 ontwierp hij de guldenbiljetten voor De Nederlandsche Bank. Hij ontwierp de 'erflaters'-serie, met bankbiljetten met beeltenissen van figuren uit de Nederlandse geschiedenis, zoals de dichter en toneelschrijver Joost van den Vondel, de schilder Frans Hals, de componist Jan Pieterszoon Sweelinck, de admiraal Michiel de Ruyter en filosoof Baruch Spinoza.
Definitief ontwerp
Uiteindelijk is er gekozen voor een grafisch ontwerp met een duidelijke link naar de UvA. Een samenwerking tussen de UvA, MVSA Architects en de ‘typography designer’ Erik van Blokland heeft geleid tot het grafische ontwerp met de regel uit het gedicht Awater.
Martinus Nijhoff
De zin Lees maar, er staat niet wat er staat komt uit het gedicht Awater (1934) van Martinus Nijhoff. Nijhoff (1894-1953) was een belangrijke Nederlandse modernistische dichter, toneelschrijver, essayist en vertaler.
Fragment, Awater (1934)
Fragment, Awater (1934)
Henny Vrienten licht toe
Over hoe Nijhoff de titel ‘Awater’ heeft gekozen, en wie Awater was, zijn meerdere theorieën. Beluister hier het hele gedicht (17 min).
Hôtel des Pays Bas
Op de plek waar je nu naar de nieuwbouw van de Universiteitsbibliotheek kijkt, heeft eerder bebouwing gestaan; dit is een oud deel van de binnenstad van Amsterdam.
In de Nieuwe Doelenstraat 11 stond sinds 1801 het deftige Hôtel des Pays Bas. Vele illustere gasten streken in het hotel neer, zoals Hans Christiaan Andersen die van zijn bezoek aan Amsterdam en het hotel verslag deed.
14 juni 1847
“Reisde eerste klasse [van Utrecht naar Amsterdam]; ik stak wel wat stoffig af bij de rest van het gezelschap. Bereikte in één uur Amsterdam en stapte af in Hôtel Pays Bas. Kreeg een kamer met uitzicht op een bloementuintje, heel eenzaam en stil. Om 9 uur naar bed.”
Hans Christiaan Andersen
De Nieuwe Doelenstraat
in de jaren ‘50
In 1956 was de Nieuwe Doelenstraat zoals nu een doorgaande straat, vanuit de Staalstraat was dit de weg naar de Munt. Het hotel was nog in bedrijf maar al wel ‘vergane glorie’. De Binnengasthuisstraat bestond nog niet.
Parkeerplaats
Rond 1960 heeft de UvA het inmiddels verwaarloosde hotel verworven en in 1967 werd het afgebroken. Van 1967 tot 2019 diende het perceel als parkeerplaats. Op deze foto het wagenpark van de UvA uit 1968.
Het parkeerplaatsje werd in 2018 bekend door een muurschildering van Karski & Beyond met de portretten van met Herman Brood en Rembrandt.
Herman Brood: Karski & Beyond
Herman Brood: Karski & Beyond
Van inspiratie tot concept, van concept tot uitgewerkt product: de reis van A tot Z van de bouwstenen voor de gevel van onze nieuwe Universiteitsbibliotheek.
Bekijk meer afleveringen in de serie
Van ziekenhuis tot universiteitsbibliotheek
Archeologie
Het ziekenhuis
De bouwhistorie
The Residents
© Universiteit van Amsterdam
Foto's Stadsarchief Amsterdam (Fotograaf: Ino Roël)